मराठी समुदाय

मित्रांनो, सोमनाथ हे असे एक ठिकाण आहे जे नटराज आणि नटवर भेटण्याचे ठिकाण आहे. नटवर म्हणजे कृष्ण, जसोदाचा कृष्ण, द्वारकेचा राजा कृष्ण. सोमनाथ हे ते ठिकाण आहे जिथे भगवान श्रीकृष्ण प्रापंचिक शरीर सोडून आपल्या गौलोक धामात परतले होते. रामेश्वरम ज्योतिर्लिंग हे भगवान राम आणि शिव यांचे मिलन आहे. पण सोमनाथमध्ये कृष्ण आणि शिव यांच्या मिलनची एक अनोखी कथा आहे.

मंदिरापासून सात किलोमीटर अंतरावर भालका तीर्थ आहे. एका वटवृक्षाखाली एक छोटेसे मंदिर आहे. मंदिराच्या बाहेरचा रस्ता गोंगाटमय असला तरी आत मात्र शांतता आहे. सध्या मंदिराचे ग’र्भगृह वगळता बाकीचे पुनर्बांधणीच्या टप्प्यात आहेत. गांधारीने श्रीकृष्णाला हा शा’प दिला होता :- महाभारतानुसार, जेव्हा गांधारीचे सर्व शंभर पुत्रांना मा’रले तेव्हा कृष्ण गांधारीला भेटायला गेले होते.

यादरम्यान शोक व्यक्त करताना गांधारी म्हणाली की, या यु’द्धात सहभागी झालेले सर्व यादव ३६ वर्षांनंतर न ष्ट होतील. कृष्णाला सर्व काही माहीत होते म्हणून तो स्तुतीसुमने बोलून पुढे निघून गेला. आणि तेच घडले, महाभारत यु’द्ध संपल्यानंतर ३६ वर्षांनी संपूर्ण यादव धो’क्यात आले. ते आपापसात लढू लागले आणि एकमेकांना न’ष्ट करू लागले.

या कलहामुळे अस्वस्थ होऊन कृष्ण सोमनाथ मंदिरापासून सात किलोमीटर अंतरावर असलेल्या वैरावळ या ठिकाणी विसावला.  असे म्हणतात की जेव्हा भगवान श्रीकृष्ण दुःखी व्हायचे तेव्हा ते द्वारका सोडून सोमनाथच्या अज्ञात भागात यायचे. असाच प्रकार एकदा घडला, जेव्हा ते आपल्या नातेवाईकांमुळे खूप दुःखी होते, तेव्हा ते द्वारकेतून बाहेर आले आणि या ठिकाणी वटवृक्षाखाली खोल चिंतनाच्या मुद्रेत झोपले.

जेव्हा बाण श्रीकृष्णाच्या पायाला लागला :- तो एका ध्यानस्थ अवस्थेत पडलेला होता की तिथून सुमारे एक किलोमीटर अंतरावर झारा नावाच्या विद्यमान भिल्लाचे काहीतरी चमकलेले दिसत होते. त्याला वाटले की ते हरणाचे डोळे आहे आणि त्यावर फक्त बाण सोडला, मग तो थेट कृष्णाच्या डाव्या पायाला लागला. जेव्हा तो जवळ आला, तो त्याला पाहून रडू लागला, श्री कृष्ण स्वतः त्याच्या बाणाने ज’खमी झाले होते. त्याला जे वाटले होते ते हरणाचे डोळे म्हणजे कृष्णाच्या डावा पाय होता, जो चमकत होता.

भिल जराला समजावून सांगताना श्रीकृष्ण म्हणाले की तुम्ही व्यर्थ का विलाप करत आहात, हे नियती आहे. पूर्वीच्या ज’न्मात तू राजा ब’ळी होतास, ज्याला मी रामाच्या अवतारात लपून मा’रले. ते एक नशीब होते आणि आजही तेच एक नशीब आहे, ज्यामुळे तुम्ही नकळत माझ्यावर बाण मा’रला आहे. शास्त्रानुसार १७-१८ फेब्रुवारी रोजी दुपारी २:२० वाजता भगवान श्रीकृष्ण हे जग सोडून आपल्या निवासस्थानी गेले.

महाभारत यु’द्ध केव्हा झाले? संशोधनानुसार, महाभारताचे यु’द्ध २२ नोव्हेंबर ३०६७ ईसापूर्व झाले होते. तेव्हा भगवान श्रीकृष्ण ५५ किंवा ५६ वर्षांचे होते. काही विद्वान मानतात की ते ८३ वर्षांचे होते. महाभारत यु’द्धाच्या ३६ वर्षानंतर त्यांनी दे’ह सोडला. याचा अर्थ वयाच्या ११९ व्या वर्षी त्यांचा मृ’त्यू झाला होता. महाभारताचे यु’द्ध कुरुक्षेत्रात झाले. कुरुक्षेत्र हरियाणामध्ये आहे.

यु’द्धासाठी श्रीकृष्णाने कुरुक्षेत्राची निवड केली होती. भगवान श्रीकृष्णाला आठ बायका होत्या ज्यांच्यापासून त्यांना ८० मुलगे होते, या आठ स्त्रियांना अष्टभार्य म्हटले जात असे. त्यांची नावे अशी आहेत:- कृष्णाला रुक्मणी, जांबवंती, सत्यभामा, कालिंदी, मित्रबिंदा, सत्या, भद्रा आणि लक्ष्मणा या ८ बायका होत्या. या सर्व महिलांना १० मुलगे झाले. चारुमिता नावाची एक मुलगी देखील होती. कृष्ण कुळाचा ना’श गंधारीच्या शा’पाने भगवान श्रीकृष्णांचे कुटुंब न’ष्ट झाले.

श्री कृष्णाचे अं’तिम संस्कार कोठे झाले? द्वारका पुरीमध्ये स्थापन झालेल्या सोमनाथ पट्टल जवळ हिरण्य, सरस्वती आणि कपिला या तीन नद्यांचा संगम आहे. याच संगमाजवळ भगवान श्रीकृष्णावर अं’त्यसंस्कार करण्यात आले. या गावात जाण्यासाठी समुद्रमार्गे विरावल बंदरात उतरावे लागते, त्यानंतर आ’ग्नेय शहर सोमनाथ पट्टल येते.

भगवान श्रीकृष्णाचे अं’तिम संस्कार त्रिवेणी घाटावर करण्यात आले, जेथे त्यांच्या पावलांचे ठसे आजही आहेत. या तीर्थाला गौलोकधाम असेही म्हणतात. ज्या ठिकाणी भिल जरा यांनी बाण मा’रला, तेथे तीन शिवलिं’गे समुद्राच्या आत दिसतात. ते स्वतः प्रकट झाले असे म्हटले जाते. त्याचे नाव वनसागर आहे, असे म्हणतात की कृष्णाने दे ह सोडल्याने द्वापर युग संपले आणि कलियुग सुरू झाले.

जिथे शेषनागांनी पाण्यात स’माधी घेतली :- गोलोक धाममध्ये एक विचित्र शांतता आहे. जणू आयुष्य स्थिरतेवर गेले आहे, साध्य करण्यासाठी काहीही शिल्लक नाही, अशी शांतता भावना. मृग, कपिला आणि सरस्वती नद्यांचे पाणी देखील खूप शांत आहे, जणू ते कृष्णाच्या विभक्ततेत आपला वेग आणि प्रवाह विसरले आहेत. तिन्ही नद्या शांत मनाने वाहत आहेत.

शास्त्र सांगते की, ही ती जागा आहे जिथे श्री कृष्णाचा मोठा भाऊ बलराम या नद्यांमध्ये त्याच्या मूळ शेषनाग स्वरूपात प्रवेश केला आणि त्याच्या निवासस्थानी गेला. त्याची गुहा कृष्णाच्या पावलांच्या खुणा जवळ आहे. गुहा स्वतःच एक विचित्र थ’रथ’र निर्माण करते. आत असलेले दोन मोठे छिद्र या गोष्टीची साक्ष देतात की जणू मोठा साप कुठेतरी येथून नामशेष झाला आहे. विचित्र आनंदाची अनुभूती, अद्भुत सोमनाथ आणि अप्रतिम भालका तीर्थ.