मराठी समुदाय

नमस्कार मित्रांनो आणि भगिनीनो आज आपण पाहणार आहोत की गंगेचा  उगम कश्या प्रकारे झाला ? नारदजी म्हणाले – वे दांमध्ये ई श्वर श्रेष्ठ आहे ! पृथ्वीवरील हा सर्वात सुंदर किस्सा ऐकला. आता कृपया गंगेची ज्वलंत कथा सांगा. प्रभु! सुरेश्वरी, विष्णुस्वरूपा आणि स्वतः विष्णुपदी या नावांनी प्रसिद्ध असलेल्या सरस्वतीच्या शापाने गंगा कोणत्या मार्गाने आणि कोणत्या युगात भारतात पोहोचली ?

गंगेचा उगम कसा झाला ? अंशुमनचा मुलगा भगीरथ होता. भगीरथ हा एक सद्गुणी आणि वैष्णव पुरुष होता, परमेश्वराचा परम भक्त, विद्वान, श्री हरींवर अतूट श्रद्धा होता. गंगा आणण्याचे ठरवून त्यांनी दीर्घकाळ त प श्चर्या केली. शेवटी त्यांना भगवान श्री कृ-ष्णाचे प्रत्यक्ष दर्शन झाले. त्या वेळी देवदेवतेपासून उन्हाळा करोडो सूर्यासारखा पसरत होता. त्याला दोन हात होते. तो हातात मुरळी घेऊन चालला होता.

तो त्याच्या किशोरवयात होता. तो गोपाच्या वेषात आला. भक्तांना आशीर्वाद देण्यासाठी त्यांनी हे रूप धारण केले. मुने भगवान श्रीकृष्ण हे परिपूर्ण प्रब्रह्म आहेत. ते त्यांना हवे ते रूप घेऊ शकतात. त्यावेळी ब्रह्मा, विष्णू आणि शिव इत्यादी त्यांची स्तुती करत होते आणि ऋषींनी त्यांच्यासमोर म स्तक टेकवले. सदैव अलिप्त, सर्वांचे साक्षी, नि र्गुण, प्रकृतीच्या पलीकडे आणि भक्तांवर कृ पाळू अशा भगवान श्री कृष्णाचा चेहरा हास्याने सजला होता. शुद्ध चि न्म य व स्त्रे आणि दैवी र त्नांनी बनविलेले अलंकार त्याच्या देवतेला शोभत होते. त्यांची ही दिव्य झांकी पाहून भगीरथ वारंवार त्यांना नमस्कार करून त्यांची स्तुती करू लागला.

लीलेने त्यांना भगवंताकडून अपेक्षित वरदानही मिळाले. माझ्या पूर्वजांनी जावे अशी त्यांची इच्छा होती. अत्यंत आनंदाने त्यांनी परमेश्वराला स्तुती अर्पण केली. फार पूर्वी अयोध्यापुरीत सगर नावाचा राजा होता. त्याला मुलगा नव्हता म्हणून त्याला मुलगाच हवा होता. सागरच्या पत्नीचे नाव कोरष्णी होते. ती विदर्भ देशाच्या राजाची कन्या आणि अत्यंत धर्मनिष्ठ आणि सत्यवान व्यक्ती होती. त्याच्या दुसऱ्या राणीचे नाव सुमती होते आणि ती  श्री स्था नमीची कन्या होती आणि अत्यंत रूपवती होती. महाराज सागर त्या दोन राण्यांसह हिमालयातील भृ गु प्र स्त्र वनात गेले आणि त प श्चर्या करू लागले.

महाराज सागर यांनी त प श्चर्या करत शंभर वर्षे पूर्ण केली तेव्हा सागराच्या त प श्चर्येवर प्रसन्न होऊन सत्यवादी महर्षी भृगु यांनी त्यांना हे वरदान दिले. हे श्रेष्ठ पुरुष, तुला पुष्कळ पुत्र मिळतील आणि तुला अतुल कीर्तीही मिळेल. तुझ्या दोन राण्यांपैकी एकाचा मुलगा पूर्वज असेल आणि दुसऱ्याला साठ हजार पुत्र होतील. असे ऋषींनी सांगितल्यावर दोन्ही राण्या हात जोडून म्हणाल्या, हे ब्राह्मणा, तुझे वरदान तुला लाभो, पण कोणाला एक लाख साठ हजार पुत्र होतील ते सांग. त्या राण्यांच्या या प्रश्नाला उत्तर देताना भृगुजी महाराज म्हणाले की हे तुम्हा दोघांच्या इच्छेवर अवलंबून आहे.

अर्थात त्याला जे वाटेल ते होईल. तुम्हा दोघांना स्वतंत्रपणे सांगा की तुमच्यापैकी कोणाला वंश वाढवायला मुलगा हवा आहे आणि जो अतिशय बलवान, तेजस्वी आणि सुमित आवेशी आहे त्याला साठ हजार पुत्रप्राप्तीचे वरदान हवे आहे. हे रघु नंदन, भृगुजींचा हा प्रश्न ऐकून केशिनीला अवरोहानंतर पुत्र प्राप्त झाला. आणि सुमतीला मजबूत रेकॉर्डसह हजार पु त्र होण्याचे वरदान मिळाले. हे रामा, महर्षी भृ गु ची प्रदक्षिणा करून त्यांना नमस्कार करून महाराज सागर राण्यांसह आपल्या राजधानीत परतले.

काही काळानंतर सागराची प त्नी केशिनी हिच्या पोटी अ स्मां जस नावाचा राजकुमार जन्माला आला. आणि राणी सुमतीच्या ग र्भा तून तुवा निघाला. तुम्ही तो तोडला तेव्हा त्यातून साठ हजार मुले बाहेर आली. सु ई णींनी ते सर्व तुपाने भरलेल्या भांड्यात ठेवले, चाटले आणि अशा प्रकारे बराच वेळ घालवल्यानंतर ते सर्व तरुण झाले. कालांतराने सागराचे हे साठ हजार पुत्र तरुण झाले. हे राम, सागरचा थोरला राजपुत्र अ यो ध्यावासीयांच्या गों धळलेल्या मुलांना पकडून सरयू नदीत टाकायचा आणि जेव्हा ते बुडू लागले तेव्हा त्यांना बुडताना पाहून तो प्रसन्न झाला. तो अतिशय दु ष्ट झाला आणि त्याने सज्जनांना त्रास देण्यास सुरुवात केली, म्हणजेच त्याचे आचरण स ज्ज नांच्या आचरणापासून दूर होते.

मित्रांनो अशा रीतीने पूर्वेकडील जनतेला त्रास देण्यासाठी महाराज सागराने जो गोंधळ घातला, त्याला देशातून हाकलून देण्याची शिक्षा झाली. अ स्मां जस अं शुमन नावाचा पराक्रमी पुत्र होता. जो सर्वांच्या संमतीने चालला तो सर्वात प्रिय शब्द बोलला. बऱ्याच दिवसांनी महाराज सागर यांना यज्ञ करण्याची इच्छा झाली. हे राम, असे ठरवून त्यांनी ऋत्विजांना बोलावून यज्ञ करण्यास सुरुवात केली.

तो आपल्या साठ हजार पुत्रांना म्हणाला की, हे पुत्रांनो, ज्या दु ष्ट रा क्ष सांनी य ज्ञाच्या घोड्याचा पराभव केला, त्यांनी घोडा कोणत्या मार्गाने चोरला ते दिसत नाही. कोणत्याही प्रकारचा अडथळा येऊ नये म्हणून महान मानसिक म हा त्म्यां कडून यज्ञ केला जातो. आता तुम्ही लोकांनी ताबडतोब जाऊन घोडा शोधावा. जिंकणारी पृ थ्वी, समुद्राने वेढलेली, सर्वकाही शोधण्यासाठी आहे. योजना शोधा आणि पुढे जा.

माझ्या परवानगीने, घोड्याच्या शोधात, घोडा दिसेपर्यंत पृथ्वी खोदत राहा. मी त्यागाची दीक्षा घेतली आहे. त्यामुळे जोपर्यंत मला घोडा दिसत नाही तोपर्यंत मी अंशुमन आणि उपाध्याय यांच्यासोबत इथेच राहीन. जा, तुला शुभेच्छा. हे राम, महान राजकुमार प्रसन्न होवोत आणि वडिलांची परवानगी मिळाल्यावर त्याने पृथ्वीभर शोध सुरू केला. हे नरशादुल, संपूर्ण पृथ्वीचा शोध घेतल्यानंतर, प्रत्येक राजकुमार आपल्या गडगडाटाच्या नखांनी एक एक करून पृथ्वी खणू लागला.

भगवान नारायण म्हणतात – नारद श्रीमान सागर सूर्यवंशी सम्राट झाले आहेत. मन मोहून टाकणाऱ्या त्याच्या दोन राण्या वै दर्भी आणि शैब्या होत्या. त्यांच्या पत्नी शैब्याला मुलगा झाला. कुटुंब वाढवणाऱ्या त्या देखण्या मुलाच्या नावाने गोंधळ उडाला. त्यांची दुसरी प त्नी वैदर्भी हिने पुत्रप्राप्तीच्या इच्छेने भ गवान शंकराची पूजा केली. शंकराच्या वरदानामुळे तीही ग रो दर राहिली. शंभर वर्षे लोटल्यानंतर तिच्या पोटातून मां सा हा राचा जन्म झाला.

त्याला पाहून तिला खूप दुःख झाले आणि तिने भगवान शंकराचे ध्या न केले. तेव्हा शंकराच्या वेषात भगवान शिव त्याच्याकडे आले आणि त्यांनी त्या दे हाचे साठ हजार भाग केले. ते सर्व तुकडे पुत्र झाले. त्याच्या सामर्थ्याला आणि पराक्रमाला म र्या दा नव्हती. त्याच्या परम वि स्म यकारक रंगाने उन्हाळ्याच्या मध्यभागी सूर्याचा तेज हरण केला होता, परंतु तेजस्वी कु मार कपिल मुनींच्या शा पा ने ते सर्व ज ळून खा क झाले.

ही दु:खद बातमी ऐकून राजा सागरचे डोळे पाणावले. ते गरीब जंगलात गेले. तेव्हा त्याचा मुलगा अ स्मां ज स गं गा आणण्यासाठी त प श्चर्या करू लागला. त्यांनी दीर्घकाळ तपश्चर्या केली. शेवटी, कालने त्याला गृहीत धरले. अस्मांजसच्या मुलाचे नाव अंशुमन होते. गंगा आणण्यासाठी बराच काळ तपश्चर्या केल्यानंतर तोही का ल च्या गालावर गेला.